Z banieczką chodziłem po mleko na ul. Zaułek. Było to w Słupsku w latach 50-tych. Zawsze towarzyszył mi lęk, gdyż obecną ulicę Długą zamieszkiwali Cyganie. Byli dziwni i obcy. Z ukrycia podpatrywaliśmy rozbite pod Słupskiem tabory, ale nikt z nas malców nie zamierzał jechać z Cyganami w świat. Od Ficowskiego, Papuszy, Romów i Rodowicz dzieliła nas epoka. Czas powoli odsłaniał historię Romów. Zagłada też była im pisana. W nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 roku Niemcy zgładzili w komorach gazowych Auschwitz-Birkenau 2897 romskich dzieci, kobiet i mężczyzn. Ogółem w Auschwitz zginęło ponad 20 tysięcy Romów spośród około 23 tysięcy deportowanych z 14 krajów.

23 lipca 2011 r. w miejscowości Borzęcin Dolny, w województwie małopolskim, w powiecie brzeskim odsłonięto pomnik upamiętniający martyrologię Romów. Przy drodze na niewielkim piaszczystym wzniesieniu, na betonowym postumencie postawiono drewniane rzeźby. Płyta pomnika a na niej od frontu-rzeźba upadającej kobiecej postaci, nad nią tablica z inskrypcją, z tyłu rzeźba klęczącego dziecka. Wokół 29 granitowych otoczaków, symbolizujących ofiary.

Na tablicy umieszczono następujący napis:

NIE BYŁO ŻYCIA DLA CYGANÓW W MIEŚCIE

I NA WSI ZABIJALI, ZABIJALI NAS.

CO ROBIĆ? Z DZIEĆMI CYGANKI W LAS,

DALEKO W LAS, BY NIE ZNALAZŁY NAS NIEMIECKIE PSY.

(PAPUSZA)

MIEJSCE PAMIĘCI O 29 ROMACH:

3 MĘŻCZYZNACH, 5 KOBIETACH

I 21 DZIECIACH, ZASTRZELONYCH

TUTAJ PRZEZ NIEMCÓW W 1942.

29 lipca 2011 roku Sejm RP uchwalił 2 sierpnia Dniem Pamięci o Zagładzie Romów i Sinti. Honorowy patronat nad pierwszymi obchodami święta objął prezydent Polski Bronisław Komorowski. „Uchwała ma znaczenie zwłaszcza dziś, kiedy narasta fala agresji wobec Romów w wielu krajach Europy, włącznie z przypadkami zabójstw z pobudek rasistowskich, których źródłem i niechlubną inspiracją jest ideologia nazistowska. Konieczne jest nie tylko przypomnienie o ludobójstwie Romów, ale oficjalne uznanie potrzeby jej upamiętnienia.” – czytamy w uzasadnieniu.

W nocy z 20 na 21 kwietnia 2016 r. pomnik w Borzęcinie został zdewastowany: stelę przewrócono z betonowej podstawy, a rzeźby porąbano na kawałki siekierą. Na moment dewastacji wybrano dzień rocznicy urodzin Adolfa Hitlera. Na to barbarzyństwo zareagowała telewizja, 150 wybitnych Polaków i 42 organizacji pozarządowych. W kręgu zachodniej cywilizacji przyjęło się jednak, że w przypadkach dewastacji miejsc martyrologii, natychmiast reagują władze państwowe, w geście potępienia i solidarności.

„Szanowny Panie Prezydencie! Zwracamy się do Pana Prezydenta z apelem o podjęcie zdecydowanej interwencji w sprawie dewastacji Pomnika Pamięci Zagłady Romów w Borzęcinie Dolnym” – apeluje do Prezydenta Andrzeja Dudy 150 osobistości. Cisza. Na pewno przyjemniej jest otwierać w Portugalii wystawę "Samarytanie z Markowej", poświęconą rodzinie Ulmów oraz powstałemu niedawno Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów w Markowej, ale duma z heroizmu wielu Polaków nie może głuszyć poczucia wstydu za nikczemność niektórych. Szkoda, że cisza zaległa również w mieście Romana Dyvesa i Papuszy.

Cały tekst: TUTAJ